Dynamiczne prowadzenie kamery jest dziś standardem. Ruch nie jest już sposobem na nadążanie kadrem za akcją, a jedną z głównych metod budowania dramaturgii.
Na czas trwania filmu kamera staje się formalnym okiem widza, głównym kanałem komunikacji między twórcami filmu a jego osobą. To właśnie obraz nadaje historii kształtu, podkreśla wagę sytuacji ekranowych, prowadzi myśli widza w zamierzonym przez twórców kierunku.
Chcąc wykorzystać możliwości dramaturgiczne, jakie daje ruch kamery w filmie, nie blokując sobie jednocześnie drogi do mniej lub bardziej wyszukanych efektów specjalnych, musimy zapewnić sobie możliwość precyzyjnego sterowania kamerą. O ile w wypadku kamery unieruchomionej na statywie należy tylko zadbać o to, by jej nie potrącić, a tyle w wypadku nadania jej ruchu należy zachować nie tylko jej pozycje, ale też tempo, rytm, kąty oraz przyspieszenia – wszystko to z precyzją nie pozwalającą na pojawienie się jakiegokolwiek mierzalnego błędu. Takie możliwości istnieją już od pewnego czasu, a urządzenia które je oferują nazywane są grupowo mianem Motion Control (w skrócie – MoCo).
Oto krótka, ogólna definicja encyklopedyczna Motion Control:
„Motion Control jest poddziedziną automatyki, w której pozycja lub prędkość maszyn jest kontrolowana za pomocą urządzeń takich jak pompy hydrauliczne, aktuatory liniowe czy silniki elektrycznie – dotyczy urządzeń typu servo. Motion Control jest istotną częścią robotyki oraz mechaniki przemysłowej jednak jest od nich bardziej złożona ze względu na złożoną kinematykę. (…) Motion Control znajduje szerokie zastosowanie w paczkowaniu, drukowaniu, przemyśle tekstylnym, produkcji półprzewodników i na liniach montażowych.”
Definicja ta, choć trafna, niewiele mówi nam o zastosowaniu tego typu urządzeń w przemyśle video. Jedynie dostępność informacji o prędkości i położeniu sugeruje zwiększoną kontrolę nad ich działaniem. Nieco więcej odsłania przed nami zapis encyklopedyczny pod hasłem Fotografia Motion Control:
„Fotografia Motion Control jest techniką wykorzystywaną w fotografii i filmie umożliwiającą precyzyjną kontrolę i opcjonalnie powtarzalność ruchu kamery. Używana do uzyskiwania fotografii efektowej. Proces taki może składać się z filmowania kilku elementów z użyciem tego samego ruchu kamery a następnie komponowania go do spójnego obrazu. Wraz z Motion Control wykorzystuje się inne efekty, takie jak kluczowanie, by wspierać proces compositingu. (…)
Techniki cyfrowe pozwalają na obrabianie ścieżki ruchu, zmniejszając ją lub powiększając, adaptując tym samym do elementów przygotowanych w innej skali niż pozostałe. Technika ta służy do filmowania makiet, zarówno do ich łączenia, jak i komponowania z elementami pełnowymiarowymi.
Motion Control jest często użytkowane w celu zwielokrotnienia elementu, który fizycznie nie mógłby zostać powielony – jest to podstawowa technika używana do pokazania kilku osób granych jednocześnie przez tego samego aktora w ujęciu zakładającym ruch kamery. (…)
Ta sama technologia pozwala dziś na precyzyjne zapisywanie ruchu kamery podczas ujęcia i odtworzenie referencyjnego ruchu w komputerze w środowisku graficznym 3D, pozwalając na tworzenie elementów CGI dla danego ujęcia.”
Możliwości, jakie oferuje więc Motion Control dla współczesnej kinematografii są bardzo szerokie. Sama możliwość wykonywania ujęć z identycznym ruchem kamery daje duże pole do popisu. Istnieje możliwość przearanżowania sytuacji przed kamerą – kolejne pass’y kamery mogą zostać na siebie łatwo nałożone i komponowane zachowując przy tym prędkość i wrażenie spójności obrazu. Brzmi to dość enigmatycznie, lecz jeden przykład wystarczy, by rozwiać wątpliwości – słynne ujęcie przelotu przez neon z filmu Obywatel Kane nie wymagałoby już konstruowania specjalnie rozsuwanego szyldu – wystarczyłoby nagrać oddzielnie ujęcie tła i oddzielnie sam szyld (do momentu kolizji) na tle do kluczowania. Jeszcze ciekawszym pomysłem na wykorzystanie MoCo jest realizacja dwóch scen przebiegających w dwóch lokacjach synchronicznie w czasie na jednym ekranie (split-screen) – kamera mogłaby poruszać się w sposób jednolity dla obu ujęć, niezależnie od filmowanej lokacji i akcji. Wspólny ruch dawał by poczucie silnej zależności pomiędzy jedną i drugą akcją, lub wręcz dawałby efekt podzielenia rzeczywistości na dwie odmienne części, filmowane jedną kamerą!
Powtarzalność ruchu kamery to oczywiście nie wszystko – zgodnie z definicją MoCo umożliwia też dokonywanie operacji matematycznych na ścieżce ruchu. Należą do nich skalowanie, przesuwanie i obracanie, zmiana prędkości w sposób globalny jak i lokalny (co daje interesujące efekty wraz ze zmianą klatkażu w kamerze) oraz odwzorowanie ruchu w przestrzeni aplikacji graficznych 3D, co jest nieocenioną pomocą dla grafików. Wszystkie te możliwości zostaną opisane szerzej w rozwinięciu niniejszej pracy.
Istotne jest by zrozumieć, że Motion Control nie jest techniką wykonywania efektów specjalnych. Słowo Motion jest tutaj kluczem, bo to właśnie ruch jest istotą tego systemu. MoCo umożliwia bądź ułatwia wprowadzenie ruchu do ujęć efektowych, ale samo w sobie nie jest techniką ani metodą, a jedynie narzędziem, którego zadaniem jest Kontrola Ruchu kamery.
Ujmując problem innymi słowami – Motion Control jest narzędziem, które pozwala wnieść compositing na wyższy poziom, dodając do komponowanych ujęć ruch. Jego jednolitość we wszystkich przygotowanych warstwach pozwala na wygodne ich łącze-nie (często za pomocą kluczowania) i zachowanie autentyczności w produkcie finalnym. W Polsce Motion Control najczęściej znajduje zastosowanie w filmach reklamowych, ale w razie potrzeby również twórcy filmów fabularnych sięgają po to rozwiązanie techniczne.
